Схаваўшыся ў лясным гушчары...

Гэты храм убачыш не адразу. На яго нельга зірнуць мімаходам, праходзячы міма і спяшаючыся па сваіх жыццёвых справах. Ён адчыняецца толькі тым, хто ідзе да яго свядома, праехаўшы або прайшоўшы пешшу праз лясную нетру. Але затое з тым, хто вырашыцца адправіцца ў паездку, хто пераадолее некалькі кіламетраў дарогі, калі здаецца, што далей можа быць толькі густы лес, храм падзеліцца ўсімі сваімі сакрэтамі-разыначкамі. А іх нямала. Чалавек, які глыбока верыць, зможа пастаяць ля абразаў, якія міртачаць; архітэктар ацэніць эклектызм, цудоўным чынам сумяшчаючы рысы традыцыйнага дойлідства, класіцызму і псеўдарускага стылю; гісторык разгледзіць старадаўнія рэліквіі; а стомлены вандроўца проста нацешыцца дыханнем гісторыі і адчуваннем першароднасці.

Амаль 400 гадоў таму…

– Першая згадка пра царкву ў Галянях адносіцца да 1635 года, – распавядае настаяцель храма айцец Ігар. – Гэта значыць, праз 11 гадоў мы зможам адзначыць чатырохвекавы юбілей. Толькі тады, у 17-19 стагоддзях, тут (дакладней, крыху наводдаль, на месцы, дзе цяпер размяшчаюцца сады) стаяла драўляная царква, якую наведвалі прыхаджане з усіх навакольных паселішчаў. Думаю, што храм быў вельмі наведвальным, аднак час браў сваё. Будынак паступова прыходзіў у непрыдатнасць (ёсць згадка ад 1835 года, дзе царква пазначана як трухлявая), таму ў 1903 годзе ён быў знесены.

Але на гэтым гісторыя храма не была скончана. Наадварот - яго чакаў новы этап.

Век дваццаты. Пераменлівы

Адразу пасля знясення старога будынка пачалося будаўніцтва новай мураванай царквы. І абрана для яе было найпрыгожае месца - на маляўнічым беразе ракі.

– Пад будаўніцтва з царскай казны было выдзелена 25 тысяч рублёў, – працягвае аповед айцец Ігар. - Вялізныя па тых часах грошы. І для гэтага былі ўсе падставы. Вёска Галяні ў пачатку 20 стагоддзя з'яўлялася цэнтрам Галянеўскай воласці ў складзе Чавускага павета Магілёўскай губерні. Тут было 97 двароў, крама, народнае вучылішча. Недалёка размяшчаўся невялікі завод, дзе выраблялася цэгла…

20-30-я гады мінулага стагоддзя былі няпростымі для многіх храмаў. Не стала выключэннем і царква ў Галянях. У ёй не было клуба, крамы, збожжасховішча ці чагосьці яшчэ, але ў 1937 годзе яна была зачынена. А адкрыта зноў у страшны час - у жніўні 1941 года. І ўсе гады акупацыі царква была не проста месцам, дзе праходзілі службы, а сапраўдным прыстанкам і выратаваннем для многіх вяскоўцаў.

– Як расказвалі мясцовыя жыхары, падчас акупацыі тут вельмі часта хавалася моладзь, якую немцы хацелі сагнаць на работы ў Германію. Юнакі і дзяўчаты, па сутнасці, амаль дзеці, хаваліся за шырокімі бэлькамі: немцы не адважваліся туды падняцца, баяліся, што бэлькі абваляцца, і не ведалі, што там нашы хлопцы хаваюцца.

Што тычыцца святароў, то іх змянілася нямала. Лёсы ў іх былі розныя... Адзін з самых складаных перыядаў (з 1941-га па 1961-ы) выпаў на долю іерэя Пятра (Пётр Васільевіч Сойчанка), які здолеў захаваць царкву падчас вайны і зрабіў усё магчымае, каб зберагчы храм і ў нялёгкія гады пасляваеннага аднаўлення.

– Царкву не раз спрабавалі абкрасці. Нешта выносілі. Але шмат чаго ўдалося захаваць. Ёсць убор пачатку 20 стагоддзя, невялікія крыжыкі, сінодзікі прыкладна таго ж перыяду. Захавалася асаблівая рэліквія - панікадзіла (цэнтральная люстра з мноствам свечак), якому больш за сто гадоў. А яшчэ хочацца адзначыць, што многае пасля вайны прыносілі прыхаджане – нехта абраз, які ад бабулі застаўся, а нехта сваімі рукамі вырабленыя разьбяныя падсвечнікі, вышытыя вянкі, пакроўцы.

А што ж сёння?

Кардынальных перамен царква не зведала. Хоць рамонт робіцца, каб стан будынка быў годным. А яшчэ дзякуючы ахвяраванням параўнальна нядаўна тут з'явіліся званы (доўгі час замест іх выкарыстоўваліся… старыя балоны). Але ўсе работы праводзяцца акуратна - каб захаваць дух мінулага. І гэта ўдаецца. Магчыма, гэта трапяткое стаўленне адчуваюць і абразы, якія знаходзяцца ў храме. Па словах айца Ігара, тут не раз назіралася абнаўленне - калі пацямнелыя іконы раптам прасвятляюцца і праяўляецца вобраз.

– Да рэліквій з гэтай царквы ў святароў асаблівае стаўленне. Таму з падзякай былі прыняты пакроўцы і вянцы, ахвяраваныя ў Дом Каніскага, і частка старажытнага ўбору, якi цяпер знаходзіцца ў адным з музеяў Бабруйскага раёна. Наогул, мы зараз вядзем вялікую даследчую работу па аднаўленні дэталёвай гісторыі царквы. Гэта трэба і нам, і нашым нашчадкам. Тым больш, што сюды людзі ідуць. Ёсць пастаянныя прыхаджане з ліку мясцовых жыхароў. Ёсць тыя, хто прыязджае сюды спецыяльна. Вянчанні часта праводзяцца. Бо хораша тут - вадаём з лебедзямі, птушкі спяваюць, прырода некранутая амаль. Стары храм, старыя іконы - намолянае месца. Я і сам тут браў шлюб у 1986 годзе.

Царквы-сёстры, або У чаканні хроснага ходу

Многія прыхаджане часта параўноўваюць Успенскую царкву ў Галянях з Царквой Унебаўзяцця Божай Маці ў аграгарадку Сухары (пра яе мы расказвалі ў красавіку 2023 года). Падобныя яны і знешне, і лёсамі. А яшчэ вельмі часта святары, якія служылі ў Сухарах, служылі і ў царкве ў Галянях. Так было і з бацюшкам айца Ігара - протаіерэем Мікалаем, за плячыма якога будаўніцтва і аднаўленне многіх храмаў у Беларусі, так адбываецца і ў жыцці айца Ігара.

– Гэтыя дзве царквы як сёстры. І падобныя, і непадобныя адначасова. У Сухарах храм размешчаны ля ажыўленай трасы, бачны здалёк, там ёсць дом паломніка. А тут, у Галянях, царква нібы схавалася. Затое таго, хто знойдзе яе, чакае яднанне з прыродай, цішыня, спакой. Абедзве цэрквы цудоўныя, абедзве заслугоўваюць увагі і шанавання, абедзве дарагія. З'явілася ідэя правесці хрэсны ход ад храма ў Галянях да храма ў Сухарах. Мне заўсёды хацелася злучыць гэтыя дзве Успенскія царквы. І, спадзяюся, 27 жніўня, напярэдадні Успення, гэта атрымаецца, і хрэсны ход адбудзецца.

https://www.pniva.by/2024/04/namolennoe-mesto-pochemu-lyudi-priezzhayut-v-uspenskuyu-cerkov-v-derevne-goleni-1/